در بازار بورس، عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند بر عملکرد و روند صنایع مختلف تاثیر بگذارند. این عوامل شامل مسائل اقتصادی، سیاسی و حتی شرایط خاص هر صنعت می‌شوند. درک این عوامل به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا بتوانند تحلیل دقیقی از وضعیت فعلی و آینده صنایع داشته باشند و در نهایت تصمیمات سرمایه‌گذاری بهتری اتخاذ کنند. با آشنایی کامل با این عوامل می‌توان از ریسک‌های غیرضروری جلوگیری کرده و شانس موفقیت در سرمایه‌گذاری را افزایش داد. در ادامه، به بررسی عوامل تاثیرگذار بر صنایع مختلف بورسی خواهیم پرداخت تا دیدگاه واضح‌تری از تاثیرات آن‌ها بر بازارهای مالی بدست آوریم.
عوامل تاثیرگذار عمومی بر همه صنایع
در یک دسته بندی کلی می‌توان عوامل تاثیرگذار بر صنایع را به دو گروه تقسیم کرد. گروه اول عواملی هستند که بر همه صنایع تاثیرگذار هستند و نحوه میزان اثرگذاری آن‌ها در صنایع مختلف متفاوت است. در ادامه به توضیح برخی از این عوامل می‌پردازیم.
۱- عوامل اقتصادی
عوامل اقتصادی کلی تاثیر مهمی بر عملکرد صنایع مختلف در بازار بورس دارند. برای مثال، تغییرات در نرخ بهره می‌تواند هزینه تامین مالی شرکت‌ها را تغییر داده و جذابیت سرمایه‌گذاری در بازار سهام را در مقایسه با سایر بازارها کاهش یا افزایش دهد. همچنین نرخ تورم بالا با افزایش هزینه‌های تولید و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان، می‌تواند سودآوری بسیاری از شرکت‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. از سوی دیگر، نرخ ارز نقش مهمی در عملکرد صنایع صادرات‌محور و واردات‌محور دارد؛ به‌طوری که افزایش نرخ ارز معمولا به نفع شرکت‌های صادراتی تمام می‌شود. رشد اقتصادی نیز با افزایش یا کاهش تقاضای محصولات و خدمات، می‌تواند وضعیت مالی صنایع مختلف را بهبود بخشیده یا تحت فشار قرار دهد. این متغیرها به صورت ترکیبی چشم‌انداز کلی بازار را شکل داده و تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
۲- اتفاق‌های سیاسی
اتفاقات سیاسی از جمله تحریم‌ها تاثیرات گسترده‌ای بر تمامی صنایع و شرکت‌های فعال در بازار بورس دارند. تحریم‌ها معمولا با محدود کردن دسترسی به بازارهای بین‌المللی، انتقال فناوری و تامین مواد اولیه، هزینه‌های تولید را افزایش داده و زنجیره تامین شرکت‌ها را مختل می‌کنند. این شرایط می‌تواند سودآوری شرکت‌ها را کاهش دهد و برنامه‌های توسعه‌ای آن‌ها را به تاخیر بیندازد. علاوه بر این، تحریم‌ها با کاهش صادرات و محدود کردن درآمدهای ارزی، بر صنایع صادرات‌محور مانند پتروشیمی، فلزات اساسی و نفتی اثر منفی بیشتری می‌گذارند. از سوی دیگر، این نوع محدودیت‌ها می‌توانند باعث بی‌ثباتی اقتصادی، افزایش ریسک سرمایه‌گذاری و کاهش تمایل سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به بازار شوند. در نتیجه، تحریم‌ها به عنوان یک عامل سیاسی، تمامی صنایع را تحت تاثیر قرار داده و فضای کلی اقتصادی کشور را تغییر می‌دهند.
۳- شرایط بازار
شرایط و وضعیت کلی بازار یکی از عوامل مهمی است که بر سهام تمام شرکت‌ها در بازار بورس تاثیر می‌گذارد. این عامل نشان‌دهنده جو عمومی حاکم بر بازار و انتظارات سرمایه‌گذاران است و می‌تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر رفتار معامله‌گران و روند کلی قیمت‌ها اثر بگذارد. به عنوان مثال در شرایطی که بازار در وضعیت حبابی قرار گرفته باشد، سرمایه‌گذاران با درک این موضوع و نگرانی از کاهش احتمالی قیمت‌ها، ممکن است به فروش سهام در اکثر گروه‌ها و شرکت‌ها روی آورند. این کار فشار فروش را در بازار زیاد کرده و منجر به افت عمومی قیمت‌ها می‌شود. با این حال در همین شرایط، برخی از شرکت‌ها ممکن است به دلیل عوامل خاصی مانند داشتن بنیاد قوی‌تر یا اعتماد بیشتر سرمایه‌گذاران به عملکرد آن‌ها، فشار فروش کمتری را تجربه کنند.
عوامل تاثیرگذار خاص بر صنایع مختلف بورسی
دسته دوم از عوامل تاثیرگذار بر صنایع مختلف مربوط می‌شود به عواملی که مختص به یک گروه یا صنعت خاص هستند و مانند معیارهایی که تا به اینجا بررسی کردیم به صورت مستقیم در همه صنایع تاثیرگذار نیستند. در ادامه برخی از صنایع و عوامل اصلی تاثیرگذار بر آن را مرور می‌کنیم.
۱- صنعت انبوه‌سازی، املاک و مستغلات
انبوه‌سازی، املاک و مستغلات از جمله مهمترین و تاثیرگذارترین صنایع فعال در بورس کشور به شمار می‌رود عوامل موثر بر قیمت سهام مختلفی برای شرکت‌های فعال در این صنعت در بورس کشور اثرگذار هستند که بدیهی‌ترین آن‌ها، رونق و رکود بخش مسکن در بازار فیزیکی است.
قیمت مصالح از جمله عوامل تاثیرگذار بر صنعت انبوه‌سازی، املاک و مستغلات است و می‌تواند موجب افت یا رشد قیمت سهام شرکت‌های بورسی در بازه‌های زمانی مختلف باشد.
پروژه مسکن مهر از دیگر عواملی بوده است که بر قیمت سهام شرکت‌های این گروه در بورس تاثیر داشته است. حتی اخبار پیرامون مسکن مهر هم بر بازار سهام اثرگذار بوده است و توانسته این صنعت را تحت تاثیر قرار دهد.
قیمت ارز و برجام و اخبار پیرامون آن نیز مانند دیگر صنایع بورسی بر بازار املاک و مستغلات تاثیرگذار بوده‌اند. بررسی پروژه‌های در دست‌ساخت و آماده تحویل شرکت‌های مختلف هم می‌تواند دید خوبی نسبت به آینده شرکت‌های فعال در این صنعت و روند سود‌سازی آن‌ها ارائه دهد
علاوه بر این موارد، تصمیمات کلان دولتی برای تحریک بخش تقاضا و عرضه هم می‌تواند از لحاظ روانی و کوتاه‌مدت در نوسانات سهام شرکت‌های این صنعت تاثیر بگذارد.
۲- صنعت داروسازی
داروسازی از دیگر صنایع مهم بورس به شمار می‌رود که فراز و نشیب‌های بسیاری را در این بازار پشت سر گذاشته است. تامین مواد اولیه تولید دارو در سایه وجود تحریم‌ها، یکی از مهمترین چالش‌هایی بوده که این صنعت در سال‌های اخیر با آن روبه‌رو بوده است. تحریم‌ها موجب سخت‌تر شدن گشایش اعتبار برای خریدهای خارجی شده و با ایجاد موانع در شبکه بانکی و مراودات بین‌المللی، مشکلاتی در رابطه با تأمین اعتبار برای شرکت‌های دارویی به وجود آورده است. به‌این‌ترتیب این شرکت‌ها با حذف یا کاهش قابل‌توجه دوره خریدهای مدت‌دار از تامین‌کنندگان خارجی مواد اولیه مواجه شده‌اند. قیمت ارز و ارز چندنرخی از دیگر عوامل موثر بر صنعت داروسازی در کشور بوده است. همچنین داروسازی از جمله صنایعی بوده است که برجام بر آن اثرگذاری بالایی داشته است و با اجرایی شدن این قرارداد در سال ۹۴، سهام گروه دارویی رشد بسیار خوبی را در بورس تجربه کرد.
۳- صنعت خودروسازی
می‌رسیم به یکی از محبوب‌ترین صنایع بورسی در کشور یعنی صنعت خودروسازی که روزهای خوب و بد زیادی را در این بازار داشته است. از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر این صنعت، هزینه تولید برای خودروسازها و قراردادهای بین‌المللی بوده است. علاوه بر این نرخ ورق فولاد نیز به دلیل اینکه ماده عمده و اولیه تولید خودرو به شمار می‌رود، در رکود یا رونق این صنعت تأثیرگذار است. درباره اثرگذاری میزان تقاضا بر صنعت خودروسازی نیز باید گفت با توجه به اینکه در کشور همیشه تقاضا برای خودرو وجود دارد، این موضوع با وجود اثرگذاری از عوامل اصلی که صنعت خودروسازی را در بورس تحت تاثیر قرار می‌دهد، نیست. نرخ ارز، تحریم‌ها، برجام، واردات خودرو و … از دیگر عوامل تاثیرگذار بر این صنعت در سال‌های اخیر بوده‌اند. قیمت‌گذاری‌های دستوری از دیگر عوامل اثرگذار بر این صنعت در بورس محسوب می‌شود. برای مثال افزایش قیمت کارخانه خودروهای مختلف و کاهش اختلاف قیمتی میان کارخانه و بازار آزاد باعث بهبود شرایط خودروسازان می‌شود.
۴- صنعت «اطلاعات و ارتباطات» و «رایانه و فعالیت‌های وابسته به آن»
در این دو صنعت شاید مهمترین مسئله‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد به‌کارگیری فناوری‌های جدید در شرکت‌ها است. با توجه به رشد روزافزون فناوری ارتباطات و اطلاعات، شرکت‌های پیشرو در این صنعت عموما با انعقاد قراردادهای بزرگ برای پروژه‌های عظیم فناوری ارتباطات و اطلاعات در حوزه داخلی و بین‌المللی و پیشگام بودن در استفاده و به کارگیری فناوری‌های جدید می‌توانند سودآوری خود را در بازار افزایش دهند.
۵- صنعت بیمه و صندوق بازنشستگی
صنعت بیمه از دیگر صنایع مهم بورس کشور است. در این صنعت وضعیت بدهکاری و بستانکاری شرکت‌های بیمه و اخبار پیرامون پرداخت آن‌ها از طرف دولت می‌تواند بر روند سودآوری شرکت‌ها تاثیرگذار باشد. همچنین انعقاد قراردادهای مشارکت در پروژه‌های دولتی و غیردولتی و افزایش یا کاهش تعرفه‌های بیمه از لحاظ بار روانی در معاملات سهام این شرکت‌ها تاثیرگذار خواهد بود. بیمه همچنین از صنایعی بوده که بیشترین تاثیر را از تحریم‌ها پذیرفته است.
۶- صنعت بانکداری
بانکداری از جمله صنایعی است که جایگاه خوبی را در بازار سهام به خود اختصاص داده است. تیر ماه ۱۳۸۲ اولین باری بود که سهام شرکت‌های حاضر در این گروه در بورس عرضه شد و از آن زمان تاکنون روزهای خوب و بد بسیاری را در این بازار تجربه کرده است.
تغییرات نرخ سود بانکی و به تبع آن تغییرات در میزان سپرده بانک‌ها و از طرفی وضعیت تسهیلات و بازپرداخت آن از مهمترین فاکتورهای تاثیرگذار در وضعیت سودآوری شرکت‌های حاضر در گروه بانکداری محسوب می‌شوند.
علاوه بر موارد بیان‌شده میزان ارتباطات بین‌المللی بانک‌ها و ایفای نقش در روابط اقتصادی با کشورهای خارجی نیز برای بانک‌ها بسیار حیاتی و تاثیرگذار در سودآوری آن‌هاست.
از طرفی انضباط مالی بانک‌ها و بهبود نسبت‌های مالی آن‌ها نقش پررنگی در گسترش روابط و استفاده از ارتباطات بین‌المللی دارد و بانک‌هایی که از این لحاظ وضعیت مطلوب‌تری دارند، چشم‌انداز بهتری پیش روی آن‌ها خواهد بود.
افزایش قیمت جهانی نفت در دهه ۸۰ از دیگر عوامل موثر بر قیمت سهام شرکت‌های این گروه در بورس بوده است. تحریم‌ها و امضای برجام نیز اثرات خود را بر این صنعت داشتند و افت و خیزهایی را در صنعت بانکداری در بورس موجب شدند.
قیمت ارز از دیگر عوامل مهمی بوده که بر قیمت سهام شرکت‌های حاضر در این گروه موثر بوده است و موجب شد این صنعت در سال ۹۷ موجی صعودی را در بازار تجربه کند.
۷- صنعت خرده‌فروشی
خرده‌فروشی دیگر صنعتی است که در بازار بورس کشور فعالیت می‌کند. در این صنعت مهمترین عامل تاثیرگذار بر سودآوری شرکت‌ها، قراردادهای منعقدشده در مورد توزیع و پخش محصولات مختلف از قبیل محصولات غذایی، مواد اولیه و … است که البته این شرکت‌ها با سرمایه‌گذاری و خرید سهام بخشی از شرکت‌های تولیدی نیز علاوه بر گسترش فعالیت‌های خود در انعقاد قراردادهای جدید نیز موفق‌تر می‌شوند. بنابراین زنجیره تامین کالا مهمترین مسئله در سودآوری شرکت‌های حاضر در صنعت خرده‌فروشی در بورس به شمار می‌رود و مواجه شدن این زنجیره مشکل می‌تواند روند سودآوری شرکت‌های حاضر در این گروه را با مشکل مواجه کند.
۸- صنعت فلزات اساسی
عوامل موثر بر این صنعت مهم و کلیدی را نیز مانند بسیاری از صنایع حاضر در بورس کشور می‌توان به دو دسته عوامل داخلی و خارجی تقسیم کرد.
درباره عوامل خارجی باید به حوزه سیاست خارجی و عوامل اثرپذیر از آن اشاره کرد. تحریم‌ها از جمله این عوامل بوده است که علاوه بر تاثیرگذاری بر صادرات محصولات مربوط به این گروه، از طریق روابط شرکت‌های خارجی فعال در این حوزه با شرکت‌های ایرانی نیز بر وضعیت صنعت فلزات اساسی در کشور موثر بوده است. قیمت مواد اولیه نیز از دیگر عواملی بوده است که تحت تاثیر برجام قرار گرفته و در نهایت بر قیمت سهام شرکت‌های گروه فلزات اساسی نقش داشته است.
از جمله عوامل داخلی اثرگذار بر صنعت فلزات اساسی نیز می‌توان به نظام پولی و مالی کشور، توجه به زیرساخت‌های لازم برای توسعه صنعت فلزات و توجه به بازارهای هدف صنعت فولاد کشور اشاره کرد.
۹- صنعت پیمانکاری صنعتی و عرضه برق، گاز، بخار آب گرم
شرکت‌های پیمانکاری صنعتی همان‌گونه که از عنوان‌شان مشخص است در حوزه پیمانکاری فعالیت‌های بزرگ صنعتی مانند گسترش خطوط ریلی، ساخت جاده، سد و … فعال هستند و عمده سودآوری آن‌ها منوط به انعقاد قرارداد خصوصاً با طرف دولتی است.
شرکت‌های حاضر در صنعت عرضه برق، گاز، بخار و آب گرم نیز عمدتاً در حوزه نیروگاه‌ها و تامین انرژی شرکت‌های بزرگ صنعتی فعالیت می‌کنند و مصوبات مجلس شورای اسلامی در خصوص تعرفه انرژی در کشور شاید مهمترین عامل تاثیرگذار بر وضعیت این شرکت‌ها باشد.
۱۰- صنعت چاپ و تکثیر، محصولات کاغذی و محصولات چوبی
می‌رسیم به دو صنعت دیگری که در بازار بورس کشور فعال هستند، یعنی صنعت «چاپ و تکثیر، محصولات کاغذی» و «محصولات چوبی» که عوامل مختلفی بر سودآوری آن‌ها در این بازار موثرند. سودآوری شرکت‌های حاضر در این صنعت تا حدود زیادی بستگی به تغییرات قیمت کاغذ و مواد خام آن و از طرفی نرخ فروش این محصول مهم دارد. تکنولوژی جدید و تغییر سبک استفاده کاغذ از طرفی ممکن است تهدید جدی برای این صنعت به شمار آید.
۱۱- صنعت سیمان
سیمان از جمله صنایع مرتبط با وضعیت ساخت‌وساز و پروژه‌های عمرانی در کشور محسوب می‌شود. همچنین عوامل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مختلفی بر این صنعت و قیمت سهام شرکت‌های فعال در این حوزه در بورس اثرگذار هستند.
قیمت‌گذاری سیمان از جمله این عوامل به شمار می‌رود. حجم نقدینگی، محدودیت و شرایط دریافت تسهیلات بانکی برای نوسازی و بهینه‌سازی کارخانه‌های قدیمی، نرخ ارز، نرخ سود تسهیلات بانکی، وضعیت تورم، تأثیرات ناشی از هدفمندی یارانه‌ها، رقابت بین شرکت‌های سیمان در
قیمت‌گذاری و فروش محصولات، قیمت حمل‌ونقل و قیمت کالا و تجهیزات مصرفی کارخانه از دیگر عواملی هستند که بر وضعیت این صنعت در بورس اثرگذارند.
تحریم‌ها نیز تاثیرات بسیار زیادی بر قیمت سهام شرکت‌های حاضر در این گروه داشته است که بیشتر به خاطر هزینه‌هایی بوده که برصنعت سیمان تحمیل کرده است. برجام و خروج آمریکا از آن از دیگر عواملی بوده‌اند که بر وضعیت این صنعت در بورس تاثیر داشته‌اند.
۱۲- صنعت دباغی، زراعت و منسوجات
در سه صنعت دباغی، زراعت و منسوجات نیز با توجه به ماهیت آن‌ها که عموماً فعالیت در حوزه کشاورزی و دامداری، دامپروری و ریسندگی است، نرخ فروش محصولات شرکت‌ها مهمترین تاثیر را در رشد سودآوری آن‌ها خواهد داشت. استفاده از فناوری‌های جدید در خطوط تولید و فرآیندهایی که در تولید محصولات کارایی بیشتری دارند نیز می‌تواند منجر به کاهش هزینه و افزایش حاشیه سود این شرکت‌ها شود.
۱۳- صنعت زغال سنگ
زغال سنگ یکی دیگر از صنایع فعال در بورس کشور است و نمادهای معاملاتی مختلفی به عنوان زیرمجموعه این صنعت سهام خود را در این بازار عرضه کرده‌اند. با توجه به جهانی بودن صنعت زغال‌سنگ، قیمت جهانی این محصول نقش زیادی در قیمت سهام شرکت‌های فعال در این گروه دارد.
قوانین حمایتی دولت از دیگر عوامل تاثیرگذار بر این صنعت در بورس است. میزان عرضه و تقاضا و تصمیم گیری درباره قیمت‌گذاری صنایع بالا دستی مانند ذوب آهن و فولادسازی نیز در قیمت سهام شرکت‌های حاضر در صنعت زغال سنگ تاثیر به‌سزایی دارند.
۱۴- صنعت کاشی و سرامیک
وضعیت صنعت کاشی و سرامیک در بورس تا حد زیادی به بازار ساخت و ساز و مسکن بستگی دارد و از رونق یا رکود این بخش، تاثیر می‌پذیرد. با وجود تاثیر بر صنایعی چون سیمان، صنعت کاشی و سرامیک از جمله صنایع کوچک بورس محسوب می‌شود که بیشتر از بازار تاثیر می‌پذیرد تا بر آن اثرگذار باشد. صادرات، نرخ رشد اقتصادی،تحول تکنولوژی و … از دیگر عوامل موثر بر صنعت کاشی و سرامیک در بورس به شمار می‌روند.
۱۵- صنعت قند و شکر
قند و شکر از جمله کالاهای اساسی در سبد مصرفی خانواده‌ها به شمار می‌روند و عوامل مختلفی بر قیمت سهام شرکت‌های حاضر در این صنعت در بورس اثرگذارند. قیمت حامل‌های انرژی، قیمت کالاهای جایگزین، قوانین حمایتی و یا بازدارنده دولت مانند تعرفه واردات و قوانین مالیاتی و همچنین وضعیت کشاورزی در محصولات مرتبط مانند چغندرقند از مهمترین این عوامل محسوب می‌شوند.
۱۶- صنعت حمل و نقل
حمل و نقل یکی دیگر از صنایع مهم فعال در بورس کشور به شمار می‌رود. از اساسی‌ترین عوامل توسعه در صنعت حمل‌ونقل، سرمایه‌گذاری در بخش زیر ساختارهای آن است. جاده‌های بیشتر و مدرنیزه، همراه با امکانات جانبی و بازسازی ناوگان، دو رکن اساسی در توسعه صنعت حمل‌ونقل محسوب می‌شوند.
سخن آخر
در این مطلب درباره عوامل اختصاصی تاثیرگذار بر صنایع مختلف صحبت کردیم. شرکت‌های فعال در بازار بورس کشور، در قالب صنایع مختلفی در این بازار فعالیت می‌کنند که از جمله آن‌ها می‌توان به داروسازی، املاک و مستغلات، خودروسازی، حمل و نقل، بیمه و صندوق‌های بازنشستگی و … اشاره کرد. عوامل مختلفی بر این صنایع در بورس اثرگذارند، عواملی چون میزان عرضه و تقاضا، تحریم‌ها، نرخ ارز و … که در این مطلب به بررسی آن‌ها پرداختیم.
سوالات متداول
۱- چگونه نوسانات بازارهای جهانی بر صنایع مختلف بورسی اثر می‌گذارد؟
نوسانات در بازارهای جهانی می‌تواند باعث تغییرات در تقاضا، قیمت‌ها و عرضه محصولات صنایع مختلف شود.
۲- چگونه تغییرات نرخ ارز بر صنایع مختلف بورسی تاثیر می‌گذارد؟
تغییرات نرخ ارز می‌تواند هزینه‌های واردات، صادرات و رقابت‌پذیری شرکت‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.