درس‌های نابغه ریاضی برای بازارهای مالی

اقتصاددانان شرکت جیم سیمونز (Jim Simons)، استاد ریاضیاتی که بدل به بنیان‌گذار پرسودترین صندوق پوشش‌ریسک (Hedge Fund) شد و از پیشگامان سرمایه‌گذاری با استفاده از الگوهای مقداری خودکار (automated quantitative models) بود، جمعه گذشته در سن ۸۶ سالگی درگذشت. او ریاضیدان-سرمایه‌گذاری بود که توانست چیزی را ایجاد کند که به گفته بسیاری از کارشناسان مالی، بزرگ‌ترین ماشین پول‏‏‏‌سازی جهان است.

درس‌های نابغه ریاضی برای بازارهای مالی

چرا درگذشت «جیم سیمونز»، بنیان‌گذار بزرگ‌ترین ماشین پول‌سازی جهان خبرساز شد؟ 

محدثه علیزاده: سیمونز یک نابغه ریاضی بود که ریاست دانشکده ریاضیات دانشگاه استونی بروک را بر عهده داشت اما در سال‌1978، زمانی‌که 40 سال‌داشت، این حرفه را ترک کرد و به سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی روی‌آورد. سیمونز در مصاحبه‌‌‌‌ای با موسسه فیزیک آمریکا در سال‌2020 درخصوص این چرخش خود گفت: «به‌یاد می‌‌‌‌آورم روزی در کتابخانه نشسته بودم و با خود می‌‌‌‌گفتم خب، حدس می‌زنم که در آینده استادیار، دانشیار و سپس استاد شوم، تمام شوم و زندگی را به همین شکل طی کنم و سپس بمیرم. این فکر باعث شد به این بیاندیشم که شاید چیزهای دیگری در دنیا نیز وجود داشته باشند.»

سیمونز در گذر از دانشگاه به سرمایه‌گذاری از شیوه‌‌‌‌های رایج مدیران سرمایه‌گذاری استفاده نکرد و به آنالیز مقداری بازارها از طریق یافتن الگوهایی در داده‌ها که تغییرات قیمت‌ها را پیش‌بینی می‌کنند، روی‌آورد. تکنیک او به‌قدری موفق بود که او به «پادشاه کوانت» معروف شد. او در سال‌1982 صندوق پوشش‌ریسک رنسانس (Renaissance Technologies) را تاسیس کرد و صندوق سرمایه‌گذاری مدالیون (Medallion) وابسته به رنسانس را که مشهورترین صندوق این شرکت به دلیل مهروموم ماندن راز شیوه سرمایه‌گذاری این صندوق و شکست‌دادن تمام رقیبان خود بود، در سال‌1988 ایجاد کرد.

رنسانس که در 60 مایلی شرق منهتن در نیویورک قرار دارد، همواره فاصله‌‌‌‌اش با معامله‌گران وال‌‌‌‌استریت را ارج نهاده است. این شرکت به‌جای استخدام شکل رایج معامله‌گران بازارهای مالی، برخی از باهوش‌‌‌‌ترین ذهن‌‌‌‌های ریاضی جهان را جذب کرده و همواره به‌دنبال جذب دانشمندان و کدشکنانی (code breakers) بوده که بتوانند اطلاعات سرمایه‌گذاری قابل‌استفاده را از ‌هزاران گیگابایت داده‌‌‌‌ای که شرکت روزانه در همه زمینه‌‌‌‌ها، از لکه‌‌‌‌های خورشیدی گرفته تا آب‌‌‌‌وهوای دیگر کشورها، جمع‌‌‌‌آوری می‌کند، به‌دست آورند. طبق اطلاعات درج‌‌‌‌شده در وب‌سایت رنسانس، 90 نفر از مجموع 300 کارمند رنسانس دارای مدرک دکترا در زمینه‌‌‌‌های ریاضی، فیزیک، علوم کامپیوتر و رشته‌‌‌‌های مشابه هستند. استعداد اصلی سیمونز در رنسانس علاوه‌‌‌‌بر روش نوین سرمایه‌گذاری، در چگونگی الهام‌‌‌‌بخشیدن به‌کارمندان و ایجاد دستمزد بسیار بالا و حس تعلق اجتماعی میان آنها آشکار می‌شود.

رقابت سیمونز و بافت

رنسانس اکنون حدود 50‌میلیارد دلار دارایی را مدیریت می‌کند. صندوق مدالیون آن در حال‌حاضر 4‌درصد کارمزد مدیریت و بین 36 تا 44‌درصد کارمزد عملکرد (performance fees) دریافت می‌کند که بسیار بالاتر از دیگر صندوق‌های پوشش‌ریسک است، با این‌وجود حتی پس از کسب کارمزها نیز این شرکت بالاترین سود خالص سالانه را پرداخت می‌کند. مدالیون از زمان آغاز به‌کار تاکنون بازده خالص سالانه بیش‌‌‌‌از 30‌درصدی ایجاد‌کرده که بسیار بیشتر از سود ترکیبی 20‌درصدی برکشایر وارن بافت است؛ در واقع بازده این صندوق در طول بیش‌‌‌‌از سه دهه ‌به‌طور مداوم بالاتر از تمام رقبا بوده، حتی زمانی‌که کامپیوترها ارزان‌تر و قابل‌دسترس‌‌‌‌تر شدند و رقبای این صندوق به تقلید از آن روی‌آوردند و الگوریتم‌های پیچیده سرمایه‌گذاری ساختند.

درنهایت تمام رقبای مدالیون باوجود تلاش بسیار نتوانستند دستورالعمل جادویی این صندوق را بیابند و شکست خوردند. علاوه‌بر آن، طبق گفته‌‌‌‌های سیمونز در گردهمایی دانشگاه MIT در سال‌2019، کمیسیون بورس و اوراق‌بهادار ایالات‌متحده پس از فهمیدن اینکه موفقیت برنارد مادوف در کسب درآمد در سال‌2008 تماما طرح پونزی بوده، به بازدهی بالای رنسانس نیز مشکوک می‌شود و به تفتیش این صندوق نیز می‌پردازد اما هیچ مدرکی علیه این شرکت نمی‌‌‌‌یابد. باوجود بالا‌بودن کارمزدهای مدالیون، سرمایه‌گذاران بسیاری علاقه‌‌‌‌مند به سرمایه‌گذاری در این صندوق بودند، با این‌وجود سیمونز خیلی زود شروع به محدود‌کردن دسترسی‌‌‌‌ها به صندوق کرد؛ چراکه معتقد بود اگر مدالیون از حدی بزرگتر شود الگوریتم‌هایی که شرکت برای تجارت سهام، اوراق قرضه و دیگر دارایی‌ها استفاده می‌کند دیگر کارگر نخواهند بود. او در سال‌1993 جذب سرمایه جدید به مدالیون را متوقف کرد.

از سال‌2005 به بعد نیز صندوق مدالیون تنها برای سیمونز و کارمندان رنسانس باز بوده و تنها آنها توانایی سرمایه‌گذاری در آن را دارند. این صندوق در هر سال ‌سود به‌دست آمده را به افراد بازمی‌‌‌‌گرداند و اندازه آن در حدود 10‌میلیارد دلار محدود شده‌است. سیمونز صندوق‌های سرمایه‌گذاری عادی‌‌‌‌تری نیز برای عموم ایجاد کرد اما عملکرد آنها بسیار متفاوت از مدالیون بود. برای مثال درحالی‌که در سال‌2020 صندوق مدالیون 76‌درصد بازدهی داشت، این صندوق‌ها زیانی دو رقمی را تجربه کردند. سیمونز که زمانی به‌عنوان کدشکن در دولت آمریکا کار می‌کرد، توانست طی چند دهه‌ بیش‌‌‌‌از چهار‌برابر شاخص S&P500 بازدهی داشته‌باشد. این عملکرد بی‌‌‌‌نظیر، او را به پنجاه و یکمین فرد ثروتمند جهان در سال‌2024 با ثروتی معادل 31.4‌میلیارد دلار بدل کرد. سیمونز اولین‌بار در سال‌2004 با خالص دارایی 2.5‌میلیارد دلار در فهرست 400ثروتمند آمریکایی فوربس ظاهر شد. تئودور آرونسون؛ بنیان‌گذار شرکت مدیریت مقداری سرمایه AJO Vista در مصاحبه‌‌‌‌ای با بلومبرگ در سال‌2008 گفته بود: «تنها چند نفر هستند که واقعا توانسته‌‌‌‌اند دیدگاه ما را نسبت به بازارها تغییر دهند. جان مینارد کینز یکی از این معدود افراد است؛ وارن بافت و جیم سیمونز نیز از همین معدود افراد هستند.»

پولساز بزرگ، خیر اعظم

سیمونز فردی به‌شدت خوددار بود و جزئیات استراتژی‌های موفق سرمایه‌گذاری او عمدتا یک راز باقی‌مانده‌‌‌‌اند. او به‌عنوان خیری بزرگ نیز شناخته می‌شد. سیمونز در سال‌2010 از ریاست رنسانس عقب کشید و به‌طور ویژه به فعالیت‌‌‌‌ در بنیاد خیریه خود پرداخت. به گزارش فوربس، سیمونز و همسرش در جایگاه ششمین اهداکنندگان بشردوستانه آمریکا قرار دارند. جیم و همسرش مرلین در سپتامبر 2023، جایزه یک عمر دستاورد فوربس400 را برای کمک‌های بشردوستانه خود دریافت کردند. آنها بنیاد خیریه سیمونز را در سال‌1994 تاسیس کردند و از طریق این بنیاد بیش‌‌‌‌از 6‌میلیارد دلار برای پشتیبانی از آموزش و تحقیقات در علوم مختلف خصوصا ریاضیات پرداخت کردند. آنها موسسه «ریاضی برای آمریکا» را تاسیس کردند که هر‌ساله به ‌هزار معلم شهر نیویورک در رشته‌‌‌‌های مربط به حوزه‌های علوم پایه، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات کمک‌‌‌‌هزینه می‌دهد. این موسسه همچنین ‌میلیاردها دلار به موزه ملی ریاضیات در نیویورک اهدا کرده‌است. به گفته سیمونز، اگر فردی به اندازه کافی ریاضیات برای تدریس در دبیرستان بداند، توانایی شرکت در گوگل یا گلدمن‌ساکس یا رنسانس را نیز دارد. از آنجاکه حقوق این شرکت‌ها بسیار بیشتر از تدریس در دبیرستان است، طبیعی است که بسیاری از افراد دارای صلاحیت به تدریس نمی‌پردازند. این مساله موجب اهمیت هرچه بیشتر کمک به معلمان ریاضی برای سیمونز بوده‌است.

بنیاد سیمونز همچنین صدها‌میلیون دلار برای حمایت از تحقیقات در زمینه بیماری‌های سرطان و اوتیسم اهدا کرده‌است. خانواده سیمونز همچنین سال‌گذشته متعهد شدند در طول هفت سال‌500‌میلیون دلار به دانشگاه استونی بروک اهدا کنند. این اهدا، دومین کمک مالی بزرگ به یک کالج دولتی در طول تاریخ بوده‌است. این دانشگاه همواره جایگاه و ارزش بالایی برای سیمونز داشت. سیمونز در سال‌1968 و در 30سالگی و پس از مدتی تدریس در دانشگاه‌‌‌‌های ام‌‌‌‌آی‌‌‌‌تی و هاروارد به ریاست دانشکده ریاضیات استونی‌بروک رسید ‌و به دلیل کارش در زمینه توپولوژی و درک ویژگی‌های اشکال هندسی مشهور شد.

 او در سال‌1976 برنده جایزه اسوالدوبلن (Oswald Veblen) انجمن ریاضی آمریکا شد که پرافتخارترین جایزه در هندسه محسوب می‌شود، همچنین همسر او نیز فارغ‌‌‌‌التحصیل دکترای همین دانشگاه است.